5 εμπόδια που πρέπει να αποφύγω όταν το παιδί μου έχει πρόβλημα… (και πως μπορώ να το βοηθήσω)
/
Θέλουμε όλοι να επικοινωνούμε βαθιά με τους αγαπημένους μας ανθρώπους και να τους βοηθάμε όταν έχουν κάποιο πρόβλημα, έτσι δεν είναι;
Αισθανόμαστε ωραία όταν νιώθουμε ότι μπορούμε να βοηθήσουμε. Αλλά…
Οι περισσότεροι δεν ξέρουμε να βοηθάμε!
Γιατί δεν μάθαμε πως να επικοινωνούμε καν.
Πάμε 15-20 χρόνια σχολείο και δεν μαθαίνουμε το πιο βασικό εργαλείο της καθημερινότητάς μας… (Προσωπικά, άκουσα πρώτη φορά για την ενεργητική ακρόαση το 2016… ενώ τώρα είναι ένα βασικό εργαλείο για μένα!)
Ποιος την πληρώνει;
Η σχέση. Η σχέση με τον σύντροφό μας και η σχέση με τα παιδιά μας.
Κάποιοι μπορεί να λένε ότι δεν χρειάζεται κανείς να μάθει να επικοινωνεί, ότι είναι έμφυτο.
Αυτά μπορεί και εγώ να έλεγα παλιά…
Αλλά όταν έμαθα πρώτη φορά για τα εμπόδια επικοινωνίας στα μαθήματα Gordon και διάβασα το βιβλίο ‘‘Τα μυστικά του αποτελεσματικού γονέα’’, πρέπει να πω ότι έπεσα από τα σύννεφα. Γιατί; Απλά επειδή διαπίστωσα ότι στις επικοινωνίες μου, έβαζα πολλά εμπόδια… και ότι όλοι οι γύρω μου επίσης, δεν ξέρουν πως να βοηθάνε. Έτσι κατάλαβα γιατί με μερικούς ανθρώπους δεν έχω καλή επικοινωνία (οπότε και σχέση).
Και το πιο σημαντικό, κατάλαβα ότι με λίγη προσπάθεια, μπορούσα να βελτιώσω θεαματικά τις επικοινωνίες μου. Να αλλάξω το τοπίο.
Ας μπούμε λοιπόν στο ψητό.
Πρώτα απ’ όλα, ως γονείς, είναι σημαντικό (και όχι πάντα εύκολο) να αναγνωρίσουμε πότε το παιδί μας έχει πρόβλημα. Ακούγεται αυτονόητο αλλά δεν είναι τόσο απλό.
Π.χ., εάν το παιδί σας αργεί υπερβολικά για να πάει στο σχολείο, δεν έχει στην ουσία πρόβλημα το παιδί αλλά εμείς που το πάμε και αργούμε στην δουλειά μας μετά.
Εάν όμως, το παιδί μας κλαίει και λέει ότι δεν θέλει να πάει σχολείο γιατί δεν έχει φίλους, είναι ένα δικό του πρόβλημα.
Και τότε, ο γονέας μπορεί να μεταμορφωθεί σε βοηθό!
Αλλά πώς βοηθάμε;
Όλοι οι γονείς (κανονικά!) θέλουν να βοηθήσουν τα παιδιά τους και όλοι έχουμε μία ιδέα για το πως μπορούμε να βοηθήσουμε. Το θέμα είναι ότι πολλές φορές οι αποκρίσεις μας δεν βοηθάνε καθόλου το παιδί.
Και δεν το κάνουμε επίτηδες! Νομίζουμε ότι βοηθάμε ενώ στην πραγματικότητα καθόλου και μάλιστα το παιδί δεν θα απευθυνθεί στον γονιό του την επόμενη φορά που θα χρειαστεί βοήθεια…
Αυτές οι κάπως ‘’λάθος’’ αποκρίσεις μπορούμε να μάθουμε να της μειώσουμε σε πρώτο στάδιο (προσωπικά δεν έχω ακόμα καταφέρει να της καταργήσω – είναι πολύ δύσκολο και θέλει συνειδητοποίηση και εξάσκηση)
Ποια είναι λοιπόν τα 5 πιο σημαντικά εμπόδια επικοινωνίας ; (για μένα είναι τα 5 πιο σημαντικά, υπάρχουν όμως και άλλα 7…)
Να πούμε εδώ ότι οι παρακάτω αποκρίσεις είναι εμπόδια όταν το παιδί έχει κάποιο πρόβλημα, όχι όταν όλα πάνε καλά. Όταν γίνεται μία ελεύθερη συζήτηση σε μία ‘‘περιοχή χωρίς πρόβλημα’’', τότε μπορούμε να κάνουμε ερωτήσεις για παράδειγμα.
1. Ερωτήσεις - ανάκριση
Το παιδί έχει κάποιο πρόβλημα και ο γονέας αμέσως του κάνει ερωτήσεις. Προσπαθεί να μάθει περισσότερες πληροφορίες, να βρει αιτίες και λόγους για να μπορεί να βοηθήσει. Είναι κάτι που έκανα συνέχεια και προσπαθώ να σταματήσω.
Για να δούμε ένα παράδειγμα:
- Μπαμπά;
- Ναι κοριτσάκι μου, τι έγινε;
- Εεεε…. (δυσκολεύεται να μιλήσει)
- Πες μου, τι συμβαίνει;
- Ε… ξέρεις, δεν έχω πολλούς φίλους στο σχολείο… Και κάποια κορίτσια με κοροϊδεύουν στην τάξη.
- Ναι; Ποια κορίτσια; Γιατί σε κοροϊδεύουν; Εσύ τι τους λες;
- ……
—>>> Τι συμβαίνει ; Το παιδί νιώθει ότι εάν απαντάει σε ερωτήσεις, θα δεχτεί μία λύση οπότε συχνά δεν απαντάει. Το παιδί θέλει να ακουστεί και όχι να του δώσουν οι γονείς του έτοιμες λύσεις. Εάν επιλέγει να απαντήσει στις ερωτήσεις, συχνά, ξεχνάει το δικό του πρόβλημα απαντώντας τελικά στις ανησυχίες των γονιών του.
2. Ανάλυση, διάγνωση
Προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε στο παιδί ότι το έχουμε καταλάβει λέγοντας ποια είναι τα κίνητρά του ή γιατί κάνει ή λέει κάτι.
Στο παραπάνω παράδειγμα ο μπαμπάς λέει:
- Ε… ξέρεις, δεν έχω πολλούς φίλους στο σχολείο… Και κάποια κορίτσια με κοροϊδεύουν στην τάξη.
- Α… Νομίζω ότι είναι λογικό να μην έχεις ακόμα πολλούς φίλους, μόλις άλλαξες σχολείο… Δεν έχεις ακόμα προσαρμοστεί.
- ……
—>>> Τι συμβαίνει ; Το παιδί μπορεί να νιώσει ματαίωση, ότι δεν το πιστεύουμε, ότι εκτίθεται. Θα σταματήσει την επικοινωνία από το φόβο της διαστρέβλωσης.
3. Συμβουλές, παροχή λύσεων.
Αυτό είναι από τα πιο τραγικά εμπόδια… και δεν είναι εύκολο να το σταματήσουμε καθώς οι περισσότεροι από εμάς έχουν μάθει έτσι… Λέμε στο παιδί πως να λύσει ένα πρόβλημα, του προσφέρουμε απαντήσεις ή λύσεις για λογαριασμό του νομίζοντας ότι έτσι τον βοηθάμε.
- Ε… ξέρεις, δεν έχω πολλούς φίλους στο σχολείο… Και κάποια κορίτσια με κοροϊδεύουν στην τάξη.
- Μήπως μπορείς να καλέσεις κάποιες συμμαθήτριες στο σπίτι το ΣΚ; Και με αυτές που σε κοροϊδεύουν, μήπως να το πεις στην δασκάλα;
- ……
—>>> Τι συμβαίνει ; Το κρυφό μήνυμα που παίρνει το παιδί είναι ότι δεν είναι ικανό να λύσει τα προβλήματά του… Και το εμποδίζει να μπει στη διαδικασία να προβληματιστεί για να βρει δικές του λύσεις. Εάν ένας γονέας δίνει συνέχεια συμβουλές και λύσεις, μπορεί το παιδί να αντισταθεί ή να είναι εξαρτημένο.
4. Κριτική – κατηγορία - διαφωνία
Κάνουμε αρνητική επίκριση του παιδιού ή δείχνουμε ότι διαφωνούμε.
- Ε… ξέρεις, δεν έχω πολλούς φίλους στο σχολείο… Και κάποια κορίτσια με κοροϊδεύουν στην τάξη.
- Ίσως όμως εσύ δεν μιλάς σε κανέναν και αυτό φταίει που δεν έχεις φίλους; (κριτική -κατηγορία) / Μα, δεν συμφωνώ, έχεις φίλες, τι λες… Η Μελίνα δεν σε κάλεσε στα γενέθλια της προχτές; (διαφωνία)
- …
—>>> Τι συμβαίνει ; Μπλοκάρει την επικοινωνία με το παιδί εξαιτίας του φόβου για αρνητική κρίση. Μπορεί επίσης το παιδί να πιστεύει την κρίση. Παίρναμε το μήνυμα ότι το παιδί είναι ανεπαρκείς.
5. Καθησυχασμός – παρηγοριά
Θέλουμε το παιδί να νιώσει καλύτερα και να ξεχάσει τα αρνητικά του συναισθήματα
- Ε… ξέρεις, δεν έχω πολλούς φίλους στο σχολείο… Και κάποια κορίτσια με κοροϊδεύουν στην τάξη.
- Αχ, κοριτσάκι μου, χαμογέλα λίγο, και εγώ το πέρασα αυτό όταν άλλαξα σχολείο… Σε λίγες μέρες, θα έχεις φίλους, μη στεναχωριέσαι.
—>>> Τι συμβαίνει ; Δεν αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα του παιδιού και το εμποδίζουμε να τα εκφράσει. Το παιδί νιώθει ότι δεν το καταλαβαίνουμε. Παίρνει το κρυφό μήνυμα ότι δεν του επιτρέπεται να νιώσει άσχημα για κάτι.
Η πραγματική βοήθειά μας : η ενεργητική ακρόαση
Όταν το παιδί μας λοιπόν έχει πρόβλημα και είμαστε σε φάση (σωματική & ψυχολογική) να το βοηθήσουμε (δεν έχουμε άλλα πράγματα στο μυαλό μας, νιώθουμε καλά), τότε μπορούμε να του κάνουμε ενεργητική ακρόαση.
Ακούμε προσεκτικά το παιδί, συνδεόμαστε μαζί του και ανατροφοδοτούμε τι μας λέει (χωρίς βεβαίως τα παραπάνω εμπόδια!)
Δεν κρίνουμε, δεν δίνουμε συμβουλές, αλλά απλά του καθρεφτίζουμε το συναίσθημά του.
Το παιδί (εάν θέλει να μιλήσει, γιατί μπορεί και να μη θέλει) τότε συνεχίζει και εμείς πάλι του καθρεφτίζουμε το συναίσθημά του και του λέμε τι μας είπε.
Με αυτόν το τρόπο (που στην αρχή μας φαίνεται, η αλήθεια είναι, λίγο τεχνητό), πολλές φορές ανακαλύπτουμε ότι το αρχικό πρόβλημα που μας έλεγε το παιδί δεν έχει καμία σχέση με το πραγματικό του πρόβλημα.
Γιατί βοηθάει η ενεργητική ακρόαση;
Όταν το παιδί έχει πρόβλημα, τα συναισθήματα του είναι πολύ έντονα και του είναι πολύ δύσκολο να σκέφτεται. Με την ενεργητική ακρόαση, ανακουφίζεται συναισθηματικά και μπορεί πάλι να λειτουργεί ο νους.
Όπως είπαμε πριν, το παιδί δεν μας μιλάει αρχικά για το πραγματικό του πρόβλημα. Εάν του κάνουμε ερωτήσεις για αυτό που μας λέει πρώτα, δεν θα φτάσει να ανακαλύψει τα άλλα στρώματα του προβλήματος του. Με την ενεργητική ακρόαση, τον βοηθάμε να αναγνωρίσει το κεντρικό του ζήτημα.
Όταν φτάνει το παιδί να αναγνωρίσει το πρόβλημα του, μπορεί μετά να βρει την καλύτερη λύση για τον εαυτό του μόνο του. Έτσι αυξάνεται η εμπιστοσύνη στον εαυτό του.
Στο παράδειγμά μας θα λέγαμε :
- Ε… ξέρεις, δεν έχω πολλούς φίλους στο σχολείο… Και κάποια κορίτσια με κοροϊδεύουν στην τάξη.
- Νιώθεις πολύ στεναχωρημένη που δεν έχεις πολλούς φίλους και που κάποια παιδιά σε κοροϊδεύουν κιόλας.
- Ναι, γιατί στο παλιό μου σχολείο, είχα πολλούς φίλους, παίζαμε, ήταν ωραία… Στο καινούριο σχολείο είμαι πάντα μόνη… Στην τάξη, δεν με πειράζει τόσο, αλλά στα διαλείμματα βαριέμαι πάρα πολύ!
- Αισθάνεσαι μόνη σου και θα ήθελες να έχεις μία παρέα για να παίζετε στα διαλείμματα όπως πέρυσι στο παλιό σου σχολείο…
- Ακριβώς! (παύση) Αλλά δεν θέλω να δώσω τα παιχνίδια μου! Όλοι θέλουν να μου τα πάρουν. (άλλα δεδομένα έρχονται στην επιφάνεια)
- Δεν σου αρέσει καθόλου που κάποια παιδιά θέλουν να σου πάρουν τα παιχνίδια σου, δεν θέλεις να τα μοιράζεσαι.
- Ναι, μόνο στην Μαρία και στην Πόπη θα ήθελα να τα δείξω.
- …
Και συνεχίζουμε έτσι. Ποτέ δεν ξέρουμε που θα φτάσει η κουβέντα, μέχρι να αποκαλυφθεί το πρόβλημα (δεν συμβαίνει πάντα όμως).
Είναι μία φανταστική διαδικασία!
Όταν τελικά το παιδί σου ανοίγεται και απελευθερώνεται, και μετά το βλέπεις καλά και χαρούμενο πάλι, νιώθεις σπουδαίος γονιός! Νιώθεις ότι βοήθησες πραγματικά. Περισσότερα θα σου πω σε ένα επόμενο άρθρο αφιερωμένο στην ενεργητική ακρόαση μόνο!
Και μη ξεχνάμε, το θέμα είναι να βελτιωθούμε, όχι να ψάχνουμε την τελειότητα (που δεν υπάρχει). Θέλουμε να έχουμε σε 30 χρόνια μία φανταστική σχέση με τα παιδιά μας. Για αυτό δουλεύουμε! Για τη σχέση!
Εάν θέλεις να εμβαθύνεις πάνω στην επικοινωνία, μπορεί να σε ενδιαφέρει και αυτό το άρθρο για την ενσυναίσθηση ΕΔΩ.
Πες μου στα σχόλια πως τα πας με τα εμπόδια! Πως αντιδράς συνήθως όταν το παιδί σου έχει πρόβλημα; Έχεις προσπαθήσει να του κάνεις ενεργητική ακρόαση; ‘‘Δούλεψε’’;
Πηγές και έμπνευση:
