Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου στην Μετάβαση του από το Νηπιαγωγείο στο ‘‘Μεγάλο Σχολείο’’

Γράφει η Eλίνα Κεπενού, ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια & επιστημονική συνεργάτιδα του Blog (@elinakepenou).

Στο άρθρο αυτό η Ελίνα μας βοηθά να κατανοήσουμε την σημασία της μετάβασης από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό, πώς γίνεται η προσαρμογή και τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας.

---

Η μετάβαση των παιδιών  από το νηπιαγωγείο στο ‘‘Μεγάλο Σχολείο’’ θεωρείται μια από τις κρισιμότερες μεταβάσεις  της παιδικής ηλικίας. Η περίοδος αυτή σηματοδοτεί ιδιαίτερα έντονες αλλαγές τόσο στην καθημερινότητα  του παιδιού όσο και στο οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον. 

Στην καθημερινότητα του ο άνθρωπος χρησιμοποιεί την έννοια της μετάβασης με κυριολεκτική σημασία για να δηλώσει «την μετακίνηση από ένα τόπο σε άλλο», ενώ στη μεταφορική σημασία δηλώνει « την εξελικτική που οδηγεί από μία κατάσταση σε άλλη>>. Βασικό χαρακτηριστικό κάθε μετάβασης είναι η αίσθηση αλλαγής μαζί με τα συναισθήματα και τις σκέψεις που τη συνοδεύουν.

Πιο συγκεκριμένα, οι αλλαγές στην περίοδο αυτή μετάβασης του παιδιού από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό συμπεριλαμβάνουν:

• αύξηση του αριθμού των μαθητών μέσα στην τάξη

• μεγαλύτερο χρονικό διάστημα διαμονής των μαθητών μέσα στην τάξη

• αλλαγές στον τύπο και το βαθμό εμπλοκής των γονέων

• αύξηση προσδοκιών για ατομική εργασία

• λιγότερη ατομική βοήθεια

• διαφορετικό περιεχόμενο προγράμματος

• διαφοροποίηση του τρόπου διδασκαλίας του εκπαιδευτικού

Τι μπορεί να βιώσει το παιδί στην προσαρμογή;

Αυτή η αλλαγή που συμβαίνει στη ζωή του παιδιού, με την σειρά της ενεργοποιεί τον μηχανισμό της προσαρμογής, σκοπός του οποίου είναι να ξεπεραστούν τα εμπόδια και να προσαρμοστεί πια το παιδί στις καινούργιες καταστάσεις.

Πολλά από τα συμπτώματα που εμφανίζονται σε αυτό το στάδιο προσαρμογής, έχουν ομαδοποιεί ως εξής:

·        Πολυφαγία ή ιδιοτροπία στο φαγητό

·        Απροσεξία, αφηρημάδα

·        Δειλία ή υπερβολική και άκριτη υπακοή

·        Αιτιάσεις για σωματικές ενοχλήσεις (κεφάλι, κοιλιά κλπ.)

·        Ονυχοφαγία, διάφορα τικ

·        Ντροπαλότητα, συστολή

·        Υπερβολικές ανησυχίες, έμμονες ιδέες

·        Διασπαστικές συμπεριφορές στην τάξη

·        Έκδηλο άγχος, ευαισθησία, παλινδρομήσεις (π.χ. βραδινή ενούρηση)

·        Αδυναμία να  αποχωριστούν τα παιδιά τους γονείς   και να μπουν στην τάξη.

Παρά  τις δυσκολίες όμως που έχουν να διαχειριστούν και να αντιμετωπίσουν,  δεν χρειάζεται να χαρακτηρίσουμε αυτές τις συμπεριφορές τις οποίες τυχόν εμφανίσουν κάποια παιδιά, ως «παθολογικές», καθώς όπως δείχνουν οι έρευνες 80% των παιδιών ενδέχεται να εμφανίσουν κάποια από αυτά τα συμπτώματα και μετά από λίγο καιρό εξασθενούν και εξαφανίζονται.

Επίσης αυτές οι δυσκολίες δεν σχετίζονται με κάποια υποτιθέμενη "αδυναμία ή ψυχική ευαλωτότητα" των παιδιών.

Ο τρόπος και ο χρόνος προσαρμογής διαφοροποιείται ανάλογα με την προσωπικότητα, τον χαρακτήρα, τις ανάγκες του κάθε παιδιού

Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου στη μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό;

Αφουγκράζομαι τους φόβους και τις αγωνίες του παιδιού μου, οι οποίες συχνά εκδηλώνονται και με μη λεκτικό τρόπο (π.χ. ανορεξία, διαταραχές στον ύπνο, ψυχοσωματικές εκδηλώσεις, προβλήματα συμπεριφορά)

1. Με αφορμή μια ζωγραφιά, ένα παραμύθι ή  ένα σχόλιο από έναν συγγενή συζητώ μαζί του, προκαλώ ερωτήματα, το αφήνω να εκφράσει τις ανησυχίες και τις απορίες του, δεν τις υποτιμώ και δε γελώ μαζί τους όσο «κουτές» ή  αστείες κι αν μου φαίνονται.

2. Επικοινωνώ τακτικά με το σχολείο και τους εκπαιδευτικούς, ανταλλάσσω απόψεις και πρακτικές για ό,τι με απασχολεί και με προβληματίζει.

3. Προσπαθώ να προσαρμόσω τις προσδοκίες που έχω από το παιδί μου στις δυνατότητες και στα ενδιαφέροντά του.

4. Ρυθμίζω με προσοχή τη διάθεση του ελεύθερου χρόνου του και τις επιπλέον δραστηριότητες που θα αναλάβει.

5. Διατηρώ ένα οικογενειακό περιβάλλον ήρεμο, με ελάχιστες προκλήσεις

6. Τέλος, του δίνω το μήνυμα ότι συναισθηματικά θα είμαι πάντα δίπλα του και ότι οι όποιες αποτυχίες ή τα τυχόν λάθη που θα κάνει στη διαδρομή της προσαρμογής του δεν είναι δυνατόν σε καμία περίπτωση να αλλάξουν τα αισθήματα αγάπης και αποδοχής που έχω γι΄αυτό.

Σε κάθε περίπτωση, πριν από όλα τα διαδικαστικά και πάνω από όλα, είναι:   Η σχέση με το παιδί μας.

Ας αφιερώσουμε τις τελευταίες μέρες πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς για να δώσουμε βάρος στην σχέση μας με το παιδί (κοινές δραστηριότητες, ενίσχυση του δεσμού, συζήτηση, παιχνίδι) έτσι ώστε από κοινού, να αντιμετωπίσουμε τις νέες προκλήσεις!

---

Πιο προσωπικά: πέρυσι η μεγάλη μου κόρη ξεκίνησε το δημοτικό και μου είχε στείλει αυτό το γράμμα: https://www.positiveparents.gr/blog/simera-ksekinao-to-dimotiko

Αν ξεκινάει το παιδί σου φέτος την πρώτη δημοτικού, του εύχομαι καλή αρχή!

Και τώρα τι κάνουμε ως γονείς; Τη μεγάλη εικόνα μας δείχνει η Ιζαμπέλ Φιλιοζά

Είμαστε στο σπίτι. Τα σχολεία είναι κλειστά. Δεν ξέρουμε μέχρι πότε. Kαι τώρα τι κάνουμε εκτός από υπομονή;

Πριν από λίγες μέρες, διάβασα ένα Facebook Post της αγαπημένης μου Isabelle Filliozat (Γαλλίδα ψυχοθεραπεύτρια, συγγραφέας 35 βιβλίων για την ανατροφή των παιδιών και όχι μόνο).

Στο post της, μας μιλάει για την εξαιρετική κατάσταση που ζούμε και πως μπορούμε να την μετατρέψουμε σε ευκαιρία ως γονείς. Μας δείχνει την μεγάλη εικόνα.

Μετέφρασα την ανάρτησή της στα Ελληνικά. Ελπίζω να δώσει δύναμη σε πολλούς γονείς όπως μου έδωσε εμένα!

---

‘‘Ο κορωναϊός τριγυρνάει ... Τα σχολεία είναι κλειστά.

Είμαστε περιορισμένοι με τα παιδιά μας και με αρκετό άγχος ... για αρκετές εβδομάδες. Έχουμε μία επιλογή: να υποφέρουμε ή να μετατρέψουμε αυτόν τον περιορισμό σε ευκαιρία.

Να υποφέρεις ή να πράξεις;

Όπως επισήμανε ο Viktor Frankl: "Δεν επιλέγουμε πάντα τις περιστάσεις, αλλά μπορούμε να επιλέξουμε τον τρόπο με τον οποίο τις ζούμε.’’ Αυτός ο ψυχίατρος ζούσε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης σε καταστάσεις πολύ πιο δύσκολες από τις δικές μας σήμερα. Μας υπενθυμίζει ότι το να είμαστε κλεισμένοι μεταξύ των τεσσάρων τειχών του σπιτιού μας, όχι μόνο δεν έχει τη δύναμη να περιορίσει την ελευθερία μας, αλλά θα μπορούσε να είναι και μια ευκαιρία να την πάρουμε πίσω.

Δεν μπορούμε πλέον να κινηθούμε, να πάρουμε το τρένο, το λεωφορείο ή το μετρό; Αυτό μας κάνει να κερδίζουμε χρόνο και να νιώθουμε λιγότερη κόπωση.

Είμαστε στριμωγμένοι με τα παιδιά; Αυτό μπορεί να είναι μια ευκαιρία να τα ξανά - ανακαλύψουμε.

Συνήθως - πρέπει να το παραδεχτούμε - μέσα στην βιασύνη της καθημερινής ζωής, οι ανταλλαγές μας περιορίζονται συχνά στο ‘’σήκω’’, ‘’κάνε γρήγορα’’, ‘’κάνε αυτό’’ , ‘’κάνε το άλλο’’, ‘’όχι αυτό’’, ‘’ήσουν ήσυχος στο σχολείο;’’ ‘’πόσο πήρες στο τεστ μαθηματικών;’’ ‘’Τώρα κοιμήσου γιατί πρέπει να σηκωθείς  νωρίς το πρωί.’’

Ζούμε μαζί τους και πιστεύουμε ότι τα γνωρίζουμε, αλλά γνωρίζουμε τις πιο βαθιές τους σκέψεις;

Τώρα ζούμε εξαιρετικές περιστάσεις, με ένα ωραίο χρονικό διάστημα  για να συναντήσουμε πιο βαθιά, να ακούσουμε, να ενισχύσουμε τους οικογενειακούς δεσμούς, να επιλύσουμε κάποιες συγκρούσεις μεταξύ αδελφών, να καταλάβουμε τελικά τι μπορεί να εμποδίσει τη μάθηση στο σχολείο χωρίς να το ξέρουμε. Θα ήταν κρίμα να μην εκμεταλλευθούμε αυτόν τον χρόνο.

Ναι, εννοείται, δεν είναι σε διακοπές. Έχουν δουλειά για το σχολείο και δεν πρέπει να χάνεται ο ρυθμός. Αλλά δεν είμαστε εκπαιδευτικοί. Είμαστε γονείς. Οπότε δεν χρειάζεται άχρηστο στρες. Εάν δεν κάθονται 5 ώρες την ημέρα στο γραφείο τους, όχι μόνο δεν θα βλάψει το μέλλον τους αλλά μπορεί και να τους κάνει και καλό.

Οι δύο μεγάλες παγίδες για την περίοδο αυτή είναι το στρες και οι οθόνες.

Το στρες είναι ένας παράγοντας ρίσκου για το ανοσοποιητικό σύστημα. Ενώ μια ζεστή σχέση είναι ένας προστατευτικός παράγοντας. Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, καλύτερα να εφαρμόσουμε όλους τους προστατευτικούς παράγοντες! Το να πιεστούμε για τα σχολικά μαθήματα και να μαλώνουμε με τα παιδιά μας για να διαβάζουν είναι αντιπαραγωγικό. Δύο μήνες λιγότερο στο πρόγραμμα δεν θα κάνουν μία διαφορά στο μέλλον του παιδιού μας. Αλλά δύο μήνες άγχους στο σπίτι, θα μπορούσε [να κάνει μία διαφορά], και όχι προς την σωστή κατεύθυνση.

Οπότε όχι στο άγχος, αλλά ναι στην προσοχή και στην φροντίδα.

Φυσικά, θα τους υποστηρίξουμε στο διάβασμά τους, αλλά πιο πολύ θα μπορούσαμε να πάρουμε την ευκαιρία να παίξουμε τον ρόλο μας ως γονείς, να παρέχουμε στο παιδί μας τη βασική ασφάλεια που του επιτρέπει να μάθει καλύτερα και να τον βοηθήσουμε να ενδυναμώσει αυτό που οι δάσκαλοί αποκαλούν ‘’εκτελεστικές δεξιότητες’’. Εντοπίστηκαν 3 δεξιότητες κλειδιά :

- ‘’η μνήμη εργασίας’’, η οποία επιτρέπει να έχουμε κατά νου και να οργανώσουμε τις πληροφορίες πριν τις χρησιμοποιούμε,

- ‘‘ο ανασταλτικός έλεγχος’’, για να μην πάμε κατευθείαν στο συμπέρασμα, να ελέγξουμε τις παρορμήσεις σας, να μείνουμε συγκεντρωμένοι και φυσικά να ρυθμίσουμε τα συναισθήματά σας, να ξέρουμε πώς να επιμένουμε

- ‘‘η γνωστική ευελιξία’’, για να αποδεχτούμε την καινοτομία, να αντιμετωπίσουμε την πολυπλοκότητα και να προσαρμοστούμε σε περίπτωση σφάλματος.

Πώς να το κάνετε; Αυτές είναι λειτουργίες του εγκεφάλου, που δεν αναπτύσσουμε επαναλαμβάνοντας την προπαίδεια.

Στο σχολείο, δεν παίρνουμε πάντα το χρόνο να μάθουμε πως να μάθουμε.

Μερικές φορές θεωρούμε ότι αυτές οι δεξιότητες μαθαίνονται στην οικογένεια, ακόμα κι αν δεν έχουμε προειδοποιήσει τους γονείς.

Η μνήμη εργασίας διπλασιάζεται όταν ανεβαίνουμε πάνω σε ένα δέντρο για 30 λεπτά. Αυξάνεται επίσης σημαντικά όταν τρέχουμε ξυπόλυτοι στο γρασίδι. Ξεχνάμε πολύ εύκολα ότι είμαστε όντα κίνησης. Το καθιστικό σε ένα γραφείο κάνει τη μάθηση πολύ περίπλοκη.

Ο ανασταλτικός έλεγχος δουλεύει παίζοντας 1, 2, 3 ήλιους ή, κάνοντας παζλ, διαβάζοντας βιβλία ...

Και η γνωστική ευελιξία πώς αναπτύσσεται; Μιλώντας, μοιράζοντας, ψήνοντας γλυκά ...

Στην πραγματικότητα, οι πιο ποικίλες δραστηριότητες μπορούν να ενδυναμώσουν τις εκτελεστικές δεξιότητες. Κάθε δραστηριότητα που περιλαμβάνει σχεδιασμό, συγκέντρωση, δεξιοτεχνία, μέτρηση ...

 Δεύτερη παγίδα οι οθόνες. Μπορεί να είναι έντονος ο πειρασμός να αφήσουμε τα παιδιά μπροστά στις οθόνες τους έτσι ώστε να απασχοληθούν... Ας συνειδητοποιήσουμε ότι η ανακούφισή μας θα είναι σύντομης διάρκειας, επειδή οι οθόνες δεν διδάσκουν τη ρύθμιση των συναισθημάτων! Ας σεβαστούμε τουλάχιστον τα 4 βήματα της Sabine Duflo [όχι οθόνες το πρωί, όχι κατά τη διάρκεια των γευμάτων, όχι στο παιδικό δωμάτιο, όχι πριν το βραδινό ύπνο]. Μπορούμε να προτείνουμε ένα πείραμα στα παιδιά. Διαβάζουν για μισή ώρα μια σελίδα ιστορίας, μετά παίζουν μισή ώρα στον υπολογιστή, έπειτα κάνουν τεστ ...

Την επόμενη μέρα, το ίδιο πράγμα, αλλά μετά το μισάωρο διάβασμα, προτείνουμε  ½ ώρα αφηρημάδα, περπάτημα, γυμναστήριο ή ύπνο και μετά τεστ. Θα ανακαλύψουν τη διαφορά μόνοι τους.

 Οπότε ναι, στηρίζουμε το παιδί στις ασκήσεις που θα τους στέλνουν οι καθηγητές τους αλλά πέρα ​​από αυτό, παραμένουμε συνειδητοποιημένοι για την εξαιρετική κατάσταση που ζούμε και ότι μπορεί να είναι μια ευκαιρία για τα παιδιά μας να μάθουν διαφορετικά και να δουλέψουμε πιο συγκεκριμένα (…) την εκπαίδευση του ατόμου και του πολίτη: την εκμάθηση της ζωής στην κοινωνία, τη συλλογική δράση, τον άνθρωπο ως πολίτη.

Λόγω του τρόπου με τον οποίο ο ιός εξαπλώνεται, η παραμονή στο σπίτι είναι μια πράξη ως πολίτης.

Το να μην πάμε στο σχολείο, το να μην κάνουμε το αγαπημένο μας άθλημα, το να ακυρώνεται μία σχολική εκδρομή, το να μην πηγαίνουμε σε σπίτια φίλων είναι απογοητευτικό, θα είναι δύσκολο μερικές φορές.

Εάν εκμεταλλευτούμε αυτόν το χρόνο για να εμβαθύνουμε τη σχέση μας με τα παιδιά μας και να τους βοηθήσουμε να πάνε από το ερώτημα: "Τι μου φέρνει η ζωή;" στην ερώτηση ‘’ Τι μπορώ να προσφέρω στη ζωή;’’ τότε, αυτοί οι δύο μήνες δεν θα είναι χαμένος χρόνος πάνω στην εκπαίδευσή τους.

Ιζαμπέλ Φιλιοζά, 17 Μαρτίου 2020 - Ελεύθερη μετάφραση: Helene Vassiliadis

View fullsize

Περισσότερα για την Ιζαμπέλ Φιλιοζά μπορείς να βρεις εδώ και εδώ